قهوه چیست؟

قَهوه، یک گونه‌ نوشیدنی خیلی محبوب و رایجی هست که از دونه‌های بوداده و آسیاب‌شدهٔ گیاه قهوه به‌دست می‌آید و خاصیت اسیدی دارد و به‌علت داشتن کافئین بالا، یک ماده محرک حساب می‌شود. اما این نوشیدنی، محبوب‌ترین نوشیدنی گرم در جهان است.

ارتفاع درخت آن به طور متوسط ​​از 5 تا 10 متر است. هرچه درخت بزرگتر می‌شه میوه کمتری می‌دهد و به آرامی هر گونه، مقاومتش در برابر آفات و بیماری ها را از دست می دهد.

دونه های قهوه از دونه های موجود در میوه‌های درختان و درختچه‌هایی که به طور طبیعی در جنگل‌های آفریقا رشد می‌کنند، به دست می‌آیند.

در کل گیاه آن، بومی یمن و آفریقا است. اما در مناطق نیمه‌گرمسیری و گرمسیری قاره آمریکا و جنوب‌شرقی آسیا، به‌نسبت کمتر و در برخی از نواحی جنوب آسیا مانند هند هم کشت می‌شود.

بوته‌های گیاه آن، اغلب در ردیف‌هایی با فاصله‌ی مشخص از یکدیگر رشد می‌کنند. از اونجایی که برای رشد دونه‌های آن شرایط خیلی خاصی نیاز هست بسیاری از کشاورزان درختان پرتغال کنار بوته های قهوه می کارند تا سایه ای که بوته برای رشد لازم دارد فراهم شود. 

در حالت ایده آل:

دانه های عربیکا در دمای بین 15 تا 24 درجه سانتی گراد (59 و 75 درجه فارنهایت) و روبوستا بین 24 تا 30 درجه سانتی گراد (75 تا 86 درجه فارنهایت) و بین 500 تا 3000 میلی متر (20 تا 118 اینچ) رشد می کنند.

در ابتدای سال که میوه در حال رشد هست به باران بیشتری نیاز است و در اواخر فصل با رسیدن گیاه باران کمتری نیاز هست.

هنگامی که گیاه می‌رسد، دونه های آن برداشت می‌شود و بعد از اینکه خشک شد در درجات مختلفی برشته و رست می‌شود، که دارای عطر و طعم های مختلفی هستند. همین موضوع باعث خاص شدن طعم و مزه اش می‌شود.

تاریخچه قهوه

در رابطه با تاریخچه قهوه کلا  اختلاف نظرهای زیادی وجود داره اما در کل میتونیم بگیم که:

نخستین بار در قرن نهم میلادی توسط چوپانی اهل اتیوپی به نام خالد کشف شد.

خالد که یک چوپان بود متوجه شد، بزهای او هنگام خوردن دانه‌های یکی از درختان پرانرژی می‌شوند و جنب و جوش بیشتری پیدا می‌کنند و شب را بیدار می‌مانند. به همین دلیل خالد برای کشف علت این موضوع دانه‌های گیاه قهوه را نزد راهبان صومعه که دانایان اون زمان بودند، برد تا علت را کشف کنند.

راهبان با مشاهده‌ی خاصیت دانه‌های این گیاه، ایده‌ی خشک کردن و استفاده از این دانه‌ها برای نوشیدنی‌ای مناسب شب‌های عبادت را مطرح کردند و اینگونه قهوه پا به عرصه حیات گذاشت و در دسته نوشیدنی‌ها جای گرفت.

بر اساس افسانه های دیگه ای که وجود داره، گیاه قهوه در اتیوپی توسط گله‌دار بز به نام کالدی در حدود سال 850 پس از میلاد کشف شد که پس از مصرف دانه‌های این گیاه، فعالیت بدنی بیشتری را در بزهایش مشاهده کرد.

بر اساس افسانه ای دیگر، برای اولین بار این گیاه در کوه های یمن یافت شد. سپس تا سال 1500 از طریق بندر موکا یمن به سایر نقاط جهان صادر شد.

در کل اگر بخوایم یه دسته بندی کلی از تاریخ کشف قهوه بگیم به شکل زیر دسته بندی می‌شود:

• اولین کشت در هند (Chikmagalur) – 1600
• اولین کشت در اروپا – 1616
• اولین کشت در جاوا – 1699
• اولین کشت در دریای کارائیب (کوبا، هیسپانیولا، جامائیکا، پورتوریکو) – 1715-1730
• اولین کشت در آمریکای جنوبی – 1730
• اولین کشت در هند شرقی هلند – 1720
• لوبیا برشته برای اولین بار در بازار خرده فروشی (پیتسبورگ) فروخته شد – 1865

گونه‌های قهوه

1. مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد و خاصی دارد از بوته‌ای به نام عربیکا به دست می‌آید، که قدیمی‌ترین گونه است و در ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند. حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود هم عربیکا است. قدیمی‌ترین گونه قهوهٔ عربیکا، جاوه است که امروزه خیلی مشهور و شناخته شده محسوب می‌شود.
2. گونه دیگر روبوستا نام دارد که در بلندی ۲۵۰۰ پایی رشد می‌کند و بیشتر از عربیکا تحمل سرما را دارد. میزان کافئین روبوستا دو برابر عربیکا است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. روبوستا حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. گونه مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود.
3. گونه دیگر که در آفریقای غربی می‌روید لیبریکا نام دارد که درصد بسیار اندکی از دانه‌های قهوه از این گونه هستند.

تاثیر رست کردن روی قهوه

ویژگی‌های اصلی قهوه مانند عطر و طعم در هنگام رست کردن به وجود می‌آیند. رست یا همان برشته کاری باعــث رخ دادن واکنش‌های پی درپی و تغییر در ساختار شیمیایی در دانه‌ها می‌شود. برای مثال پلی ساکارید‌ها در هنگام رست کردن به کربوهیدرات با وزن مولکولی کم تبدیل می‌شوند. درجه رست کردن همان‌گونه که بر روی ویژگی‌های گفته‌شده تأثیر می‌گذارد، رنگ‌دانه‌ها را نیز تغییر می‌دهد.

ترکیبات تشکیل‌شده حین رست کردن مسئول بسیاری از فعالیت‌های بیولوژیکی مثبت در قهوه دم شده هستند.

البته ترکیبات کارســینوژنیک مانند پلی ســیکلیک هم می‌توانند توسط سوخت ناکامل ترکیبات آلی، هنگام رست کردن تشکیل شوند؛ اما خوشبختانه آن‌ها را می‌توان حتــی در میزان‌های بســیار کم شناسایی کرد.

ترکیبات کارسینوژنیک، ترکیباتی هستند که می‌توانند باعث سرطان شوند.

قهوه‌ی رست شــده دارای %٢ الی ٣ % کلروژنیک اســید می‌باشد که باعث ایجاد ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی در آن می‌شود. البته دمای شدید باعث کاهــش  میزان کلروژنیک اســید می‌شود، به همین علت شدت رست کردن نیاز به علم بسیار بالا و کنترل بسیاری است.

فواید نوشیدن قهوه چیست؟

1. به دلیل خاصیت نشاط‌بخشی، ضد افسردگی است.

2. نوشیدن یک فنجان در بسیاری از مواقع سردرد را برطرف می‌کند.

3. پژوهش‌های ۹ ساله دانشمندان ژاپنی نشان می‌دهد مصرف منظم قهوه به دلیل دارا بودن اسید کلروژونیک، خطر ابتلاء به سرطان کبد را تا ۴۹ درصد و مصرف نامنظم می‌تواند خطر ابتلاء به سرطان کبد را تا ۲۹ درصد کاهش دهد.

4. بوییدن دانه‌های قهوه می‌تواند باعث بازگشت اشتهای از دست رفته پس از آشپزی شود. مولکول‌های قهوه با حرکات جنبشی خاص خود باعث جدا شدن مولکول‌های غذا از گیرنده‌های بویایی بینی و بدین ترتیب باعث بازگشت اشتها می‌شود. این دو پژوهشگر همچنین این روش را جهت افزایش سلامتی حیوانات در مؤسسه‌های پژوهش‌هایی پیشنهاد کرده‌اند.

5. مصرف مکرر در طول ماه، با کاهش خطر ابتلاء به بیماری کلانژیت (بیماری کبد) همراه است.

6. قهوه حاوی پروتئینی است که دارای اثری مشابه مورفین بوده و از خاصیت ضد درد و آرام‌بخشی برخوردار است. برخی از این پروتئین‌ها مشابه پروتئین‌های انسانی است. آزمایش هایی که بر روی موش های آزمایشگاهی انجام شد مشخص کرد که اثرات تسکین‌دهنده پروتئین‌های موسوم به opioid peptides دوام بیشتری دارند عوارض ندارند.

7. پژوهشگران ایتالیایی با مطالعه بر روی یک هزار و ۴۰۰ بزرگسال این کشور دریافتند که عادت مصرف کم قهوه برای حفظ سلامت مغز مفید است.
دارای خاصیت انرژی بخشی و اشتیاق آفرینی است.

8. دارای نقش کمکی در چربی سوزی

9. افزایش تحرکات فیزیکی

10. ارزش غذایی بالا

11. ضد آلزایمر

12. ضد پارکینسون

13. خواص مراقبتی بر روی کبد

14. مقابله با برخی از سرطان ها

15. قابلیت کاستن سکته قلبی و برخی دیگر از بیماری‌های قلب

16. افزایش طول عمر

مضرات نوشیدن قهوه چیست؟

1. سینوزیت و عفونت مخاطی: قهوه به دلیل داشتن کافئین بسیار ادرارآور است و مایعات بدن را دفع می‌کند، از این‌رو غلظت مخاطی سینوس‌ها را بالا برده و غدد ترشحی را می‌بندد که باعث التهاب و زمینه‌ساز رشد باکتری‌ها می‌شود، بنابراین در تشدید بیماری سینوزیت بسیار مؤثر است.
2. آسیب به کلیه: مصرف قهوه برای افرادی که نارسایی کلیه دارند، به دلیل وجود درصد بالایی از پتاسیم، توصیه نمی‌شود و آن‌ها می‌بایست، تحت نظر پزشک قهوه مصرف کنند.
3. سنگ کلیه: خوردن قهوه به صورت بسیار باعث دفع کلسیم از بدن و در نتیجه رسوب کردن آن در کلیه‌ها و ایجاد سنگ کلیه می‌شود، بنابراین افراط در آن می‌تواند برای کلیه‌ها مضر و سنگ‌ساز باشد. گرچه مبتلایان به سنگ کلیه باید خوردن قهوه را به کمتر از دو فنجان در روز کاهش دهند.
4. افزایش فشار خون: قهوه باعث افزایش فشار خون می‌شود و افراد مبتلا به پرفشاری خون در برابر آن آسیب پذیرتر هستند.
5. برهم‌زدن سلامت خواب: قهوه سلامت خواب را برهم می‌زند و تا حد چشم‌گیری بر دستگاه عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد. بهتر است ۴ تا ۶ ساعت پیش از خواب مصرف نشود.
6. نفخ و سنگینی معده: خوردن قهوه بلافاصله پس از غذا به دلیل نفخ‌آوری معده را سنگین می‌کند و موجب رودل کردن می‌شود.